kutubhona

Тўртинчи: Муслим Ибн Абу Мулайкадан шундай деганини ривоят қилди: «Оишадан Росулуллоҳ с.а.в. кимни халифа қилиб қолдирган бўларди? - деб сўралганида у: Абу Бакрни, деди. Абу Бакрдан кейинчи? - деб сўралганида: Умарни, деди. Умардан кейинчи? - деб сўралганида: Абу Убайда ибн Жарроҳни, деди ва шу ерда гапни тўхтатди».

Бу ҳадисларнинг барчаси Росулуллоҳ с.а.в. Абу Бакрни халифа қилиб қолдирганига далил бўлишга ярамайди. Биринчи ҳадисни оладиган бўлсак у икки сабабга кўра рад қилинади: Биринчи сабаб шуки, Росулуллоҳ с.а.в.: «қасд қилдим ёки шундай қилмоқчи бўлдим», демоқдалар. Лекин қилмадилар. Демак у далил бўлмайди. Чунки далил Росулуллоҳ с.а.в.нинг айтган сўзи, қилган иши ва сукутидир. Бундан бошқаси шаръий далил деб эътибор қилинмайди. Иккинчи сабаб шуки, Оиша Абу Бакрнинг қизидир. Шунинг учун агар бу ҳадис мавжуд бўлганида эди, уни Абу Бакр албатта билган бўлар ва ансорлар ўзларидан бирини халифа қилиб байъат бериш учун тўпланишиб баҳс-мунозара қилишаётганда ас-Сақифага бориб бу ҳадисни албатта ҳужжат қилган бўларди.

Иккинчи ҳадисга келсак, у Абу Бакрни халифа қилиб қолдиришга далолат қилмайди. Чунки ўша аёл: …сизни топмасамчи, деди. Ростдан ҳам у Пайғамбаримиз с.а.вни бирон ғазотга кетгани ёки қандайдир иш билан кетиб, йўқ бўлгани учун топмаслиги мумкин эди. Бу ҳадисдаги аёлнинг: ...сизни топмасамчи, деган сўзидан ўлган бўлсангизчи деган мазмунни кўзда тутганига далолат қиладиган ҳеч нарса йўқ. Бу ҳадисдаги: «у гўё ўлимни кўзда тутгандек бўлди», деган сўз Жубайрнинг сўзидир ва унинг тушунган нарсасидир. Росулуллоҳ с.а.в.нинг бу аёлга мени топмасанг Абу Бакрнинг олдига бор, деб буюрганига келсак бунда Абу Бакрни ўзидан кейин халифа қилиб қолдиришга ҳеч қандай далолат йўқ. У аёл ўлимни кўзда тутган эди, деб фараз қилган тақдиримизда ҳам бу Пайғамбаримиз с.а.в мана шу гапга кўра Абу Бакрни ўзидан кейин халифа қилиб тайинлаган деган маънони англатмайди. Учинчи ҳадисга келсак унда Пайғамбаримиз с.а.в намозда ўз ўрнига Абу Бакр ўтишини буюрдилар, холос, бундан бошқа гап йўқ. Намозда ўринбосар бўлиш бошқарувда ўринбосар бўлишга далолат қилмайди. Аммо уларнинг «Росулуллоҳ с.а.в. Абу Бакрнинг динимиз ишига бош бўлишига рози бўлган экан,